نوسان محبوبیت حزب لیکود و بنیامین نتانیاهو از انتخابات 2022 تاکنون

سرویس جهان مشرق - انتخابات نوامبر 2022 درحالی برگزار شد که قدرت پس از 11 سال در اسرائیل دست به دست شده بود و بنیامین نتانیاهو و حزب لیکود از ژوئن 2021 قدرت را به جناح مخالف تحویل داده بودند. در فاصله این یک سال و نیم، یک کابینه ائتلافی با اکثریت شکننده 61 نماینده به رهبری یائیر لاپید و نفتالی بنت با ترکیبی از احزاب راست میانه، میانه، چپ و حتی یک حزب عربی به رهبری منصور عباس به قدرت رسیده بود.

نظرسنجی ها در آستانه این انتخابات نویدبخش تداوم بن بست و تساوی جناح های مخالف و هوادار نتانیاهو بود، ولی اشتباهات استراتژیک احزاب عضو کابینه حاکم در عدم ائتلاف سازی به پیروزی قاطع حزب لیکود و جناح راست سنتی مرکب از احزاب لیکود، دو حزب مذهبی شاص و یهودیت متحد توراه و نهایتاً جناح راست افراطی با سه حزب صهیونیسم مذهبی، قدرت یهودی و نوعم شد.

بدین ترتیب راستگراترین و مذهبی ترین کابینه تاریخ رژیم صهیونیستی با 64 کرسی تشکیل شد و با 8 کرسی اختلاف نسبت به اپوزیسیون که تنها 56 کرسی به دست آورده بود در حاشیه امنیت بی نظیر و کم سابقه ای قرار گرفت.

حزب لیکود نیز در این انتخابات 32 کرسی (حدود 26 درصد کل کرسی ها) را از آن خود ساخت.

نتایج انتخابات پارلمانی نوامبر 2022 اسرائیل

اصلاحات قضایی؛ ضربه اول به حیثیت لیکود

اختلاف زیاد در اندوخته ائتلاف حاکم و احزاب اپوزیسیون در این انتخابات باعث شد، کابینه جدید نتانیاهو به صرافت یک رشته اصلاحات ساختاری پردامنه بیفتد که می شد مجموعه آن را یک «انقلاب ساختاری» از درون دانست؛ از جمله این برنامه ها می توان به «قبح زدایی از نژادپرستی»، «تعیین مجازات اعدام برای افراد متهم به تروریسم»، «الحاق رسمی کرانه باختری به رژیم صهیونیستی»، «کاهش جدی قدرت دیوان عالی»، «افزایش معافیت های قشر مذهبی از سربازی اجباری»، «افزایش بودجه نهادهای مذهبی»، «کاهش آزادی های اقلیت های جنسی»، «یهودی سازی مناطق عرب نشین»، «مذهبی سازی ماهیت قوانین اجتماعی، آموزشی و کیفری و حقوقی» و «تشدید و توسعه سیاست شهرک سازی» اشاره کرد.

با توجه به قدرت بالای دیوان عالی اسرائیل و گرایش لیبرال اکثریت قضات این دیوان، پر واضح بود که در صورت تبدیل شدن هریک از ایده ‎ها به قانون، دیوان آن را رد خواهد کرد، به همین دلیل تعدیل قدرت دیوان عالی، اولین بخش این اصلاحات شد تا نتواند قوانین بعدی را لغو کند.

اما تلاش های کابینه نتانیاهو برای اصلاحات قضایی از همان هفته نخست تشکیل کابینه، به گسترش اعتراضات خیابانی در شهرهای بزرگ این رژیم انجامید و ظرف مدت دو ماه این اعتراضات به حدی تشدید شد که در برخی روزها بیش از 500 هزار صهیونیست در اعتراضات شرکت کردند.

همچنین اوضاع از جایی بحرانی شد که از ماه فوریه اعتراضات به وزارتخانه ها، ارتش و نهادهای امنیتی اسرائیل نیز رسوخ کرد؛ مثلاً در ماه های بعدی 40 هزار نیروی ارتشی ذخیره از قطع همکاری با ارتش اسرائیل به دلیل این اصلاحات خبر دادند.

در ماه آوریل 2023 یوآو گالانت، وزیر جنگ وقت (با وجود اینکه یکی از نزدیک ترین سیاستمداران به نتانیاهو به حساب می آید) به دلیل ایجاد دودستگی شدید درون ارتش در یک سخنرانی با اصلاحات قضایی در شکل کنونی مخالفت کرد.

نتانیاهو نیز او را بلافاصله از کار برکنار کرد. برکناری گالانت یک شد طوفانی رقم زد و 700 هزار اسرائیلی در شهرهای مختلف سرزمین های اشغالی تظاهرات کردند و تا صبح در خیابان ها ماندند.

نظرسنجی روزنامه معاریو در 13 آوریل 2023، برابری لیکود و ائتلاف وحدت ملی در 26 کرسی را نشان می دهد.

روز 27 آوریل اعتراضات به یک اعتصاب جدی مبدل شد و فرودگاه ها، دانشگاه ها، مدارس، بیمارستان ها و هتل ها به طور کلی دست از کار کشیدند. در نتیجه نتانیاهو ناچار شد گالانت را در مقام وزارت جنگ ابقا کند. این تحولات در مجموع محبوبیت حزب لیکود را در نظرسنجی های معتبر کاهش جدی داد و از بالای 30 کرسی به حدود 25-26 کرسی تنزل داد.

در همین بازه ائتلاف موسوم به «وحدت ملی» (از جناح میانه) به رهبری بنی گانتز با افزایش سه برابری نسبت به انتخابات 2022 موفق می شد با کسب بین 26-30 کرسی در بیشتر نظرسنجی ها از لیکود پیشی گرفته و بر جایگاه نخست تکیه زند.

نظرسنجی شبکه کان 11 در 26 سپتامبر از پیشتازی گانتز بر حزب لیکود و پیروزی مخالفان با 67 کرسی در برابر 53 کرسی ائتلاف کنونی خبر می داد.

وضعیت محبوبیت حزب لیکود از ماه آوریل 2023 تا پایان سپتامبر برهمین مبنا بود و این حزب بین 25-28 کرسی در نوسان بود.

آخرین نظرسنجی روزنامه معاریو پیش از 7 اکتبر 2023، نشان می داد ائتلاف وحدت ملی به رهبری گانتز با 29 کرسی اول است و حزب لیکود با 28 کرسی در مقام دوم قرار دارد. همچنین حزب یش عتید به رهبری یائیر لاپید، نخست وزیر سابق را با 16 کرسی در مقام سوم نشان می داد.

این نظرسنجی همچنین نشان می داد ائتلاف راست – مذهبی نتانیاهو در صورت برگزاری مجدد انتخابات با 55 کرسی در مقابل ائتلاف مخالفان با شکست می خورد.

نظرسنجی روزنامه معاریو در 4-5 اکتبر 2023

7 اکتبر و خداحافظی یکساله لیکود با صدر

با عملیات طوفان الاقصی در روز 7 اکتبر 2023 دومین ضربه کاری به اعتبار سیاسی نتانیاهو و حزب لیکود وارد شد و این حزب از میانگین 25 کرسی تا 16 کرسی تنزل کرد (تا 50 درصد افت نسبت به انتخابات 2022). در عین حال ائتلاف وحدت ملی به رهبری گانتز با یک جهش دیگر تا سقف 43 کرسی در نوامبر 2023 ارتقا یافت.

ناتوانی دستگاه های امنیتی و نظامی عریض و طویل اسرائیل در پیش بینی عملیات طوفان الاقصی و نیز خنثی سازی این حمله در ساعات اول باعث شد، اعتبار حزب لیکود و بنیامین نتانیاهو – خود را آقای امنیت اسرائیل – می خواند به شدت خدشه دار شود.

نخستین نظرسنجی پس از 7 اکتبر توسط روزنامه معاریو بین روزهای 11-12 اکتبر برگزار شد که نتایج آن را در زیر می بینید.

اولین نظرسنجی معاریو بعد از 7 اکتبر گانتز با 41 کرسی و لیکود 19 کرسی افت شدید جایگاه جناح حاکم از 53 کرسی به 42 کرسی و پیروزی مخالفان (حتی بدون محاسبه 10 کرسی عربی نیز مخالفان 68 کرسی به دست می آورند)

روز 12 اکتبر ائتلاف وحدت ملی که متشکل از گانتز، گیدعون صعر (رهبر حزب امید جدید) و گادی آیزنکوت دیگر فرمانده سابق کل ارتش اسرائیل بود به کابینه جنگی اسرائیل پیوست تا در مدیریت جنگ کمک کند. این امر در ابتدا باعث افزایش محبوبیت گانتز شد. به طوری در نظرسنجی 22- 23 نوامبر 2023 روزنامه معاریو شاهد بالاترین سطح محبوبیت گانتز در برابر نتانیاهو هستیم.

در این نظرسنجی ائتلاف گانتز 43 کرسی و حزب لیکود 18 کرسی از آن خود ساخته اند و مخالفان نتانیاهو (حتی بدون 10 کرسی عربی) با 64 کرسی در سطح ائتلافی هم پیروز هستند. در همین نظرسنجی سوال دیگری مطرح شده که از اسرائیلی ها می پرسد از بین گانتز و نتانیاهو چه کسی برای نخست وزیری مناسب تر است؟ 52 درصد گانتز، 27 درصد نتانیاهو و 21 درصد گزینه نمی دانم را انتخاب کرده اند.

بالاترین سطح محبوبیت ائتلاف وحدت ملی گانتز در نظرسنجی ها – روزنامه معاریو 22- 23 نوامبر 2023 نظرسنجی درباره شخصیت مناسب برای نخست وزیری

اما در عین حال حضور گانتز به عنوان یک نظامی کارکشته و وطن پرست 3 اثر مثبت به نفع نتانیاهو گذاشت؛ اولاً باعث شد نتانیاهو بتواند بحرانی ترین روزهای حکمرانی خود را با اعتبار بالای آن مقطع گانتز سپری کند، در ثانی شرط گانتز برای عدم حضور احزاب راست افراطی در کابینه جنگی باعث شد شخصیت های جنجالی مانند ایتامار بن گویر و بتصلائل اصموطریچ تا ماه ها از اثرگذاری بر مدیریت جنگ محروم شوند. حضور این شخصیت ها و دیدگاه های شاذ آنها می توانست گفتمان عمومی جامعه را همچنان علیه نتانیاهو نگه دارد. از سوی دیگر نیز گرفتاری ها و بحران های ناشی از جنگ رفته رفته به پای گانتز نیز نوشته شد و محبوبیت او را در ماه های بعد کاهش داد.

همچنین عامل دیگری که تا حدی بر محبوبیت لیکود و نتانیاهو افزود اقدام ارتش اسرائیل برای حمله به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در روز اول مارس 2024 بود. روند مذکور با اندکی افت محبوبیت ائتلاف وحدت ملی تا ماه مارس 2024 ادامه یافت. نظرسنجی شبکه 12 تلویزیون اسرائیل در 12 مارس نشان می دهد که ائتلاف وحدت ملی با 35 کرسی در صدر است و حزب لیکود با 19 کرسی در جایگاه دوم قرار دارد. این نظرسنجی کرسی های مجموعه احزاب مخالف نتانیاهو را 69 نشان داده و البته با کسر کرسی های ائتلاف عربی خَداش – تَعال (مخالف نقش آفرینی در هر نوع ائتلاف اسرائیلی) شمار کرسی های اپوزیسیون موثر بالغ بر 64 کرسی است که برای تشکیل کابینه کافیست.

نظرسنجی شبکه 12 اسرائیل 12 مارس 2024

اما روزگار خوش مخالفان نتانیاهو با بروز اختلاف میان گانتز و گیدعون صعر به شمار افتاد. صعر که تا نوامبر 2020 عضو حزب لیکود بود و تنها اختلافش با این حزب به مشی دیکتاتورمأبانه نتانیاهو باز می گشت، نهایتاً یک سیاستمدار راستگرا به حساب می آید و قطعاً با فرد میانه رویی مثل گانتز اختلافات سیاسی بیشتری پیدا می کند تا نتانیاهو. صعر از اینکه همه اعتبار تحولات جنگ به حساب گانتز ریخته شده ناراحت بود و لذا خواستار عضویت در کابینه جنگی 6 نفره شد تا در مدیریت جنگ نقش مجزا و مستقلی ایفا کند. مخالفت گانتز با این خواسته باعث شد صعر در 13 ماه مارس 2024 حزب خود را از ائتلاف وحدت ملی خارج کند و این ائتلاف از نوسان بین 35-38 کرسی ناگهان به 30 – 33 کرسی در نظرسنجی های بعدی تنزل کرد.

تحولات ماه مه 2024 نیز به سود گانتز پیش نرفت. او در 18 مه یک کنفرانس خبری برگزار کرد و 8 ژوئن را به عنوان ضرب العجل کابینه برای تصمیم گیری در 6 حوزه اعلام کرد. بی توجهی نتانیاهو به این خواسته باعث شد تا گانتز روز 9 ژوئن 2024 ائتلاف وحدت ملی را از کابینه جنگی خارج سازد. این رویداد نیز در کاهش اعتبار گانتز موثر بود، زیرا در مجموع باعث شد بخشی از جامعه انگیزه او را سیاسی و منفعت طلبانه تحلیل کند نه وطن پرستانه. بدین ترتیب شاهد آن هستیم که این ائتلاف از حدود 30 کرسی در زمان اعلام ضرب العجل، به 25 کرسی پس از خروج از کابینه تنزل کند.

خبر بد دیگر برای گانتز ائتلاف دو حزب چپ گرای کارگر و مرتص با رهبری یائیر گولان در روز 12 ژوئن بود. عدم وجود اجماع میان احزاب کوچک اپوزیسیون نیز به افزایش محبوبیت گانتز کمک جدی می کرد. با شکل گیری ائتلاف موسوم به دموکرات ها، برخی از هواداران سنتی جناح چپ در نظرسنجی ها شروع به حمایت از این ائتلاف کردند و لذا افول ائتلاف وحدت ملی به سوی 20 کرسی ادامه یافت. با این حال تا اواخر ماه ژوئن هنوز ائتلاف وحدت ملی، در نظرسنجی ها در جایگاه نخست قرار داشت.

نظرسنجی شبکه 13 – 25 ژوئن 2024 پیروزی جناح مخالف نتانیاهو با 61 کرسی در نظرسنجی شبکه 13

سراب ائتلاف راست میانه منهای نتانیاهو و طلوع نفتالی بنت

در این زمان کم کم مشخص شده بود که بخشی از اقشار هوادار سیاست های راست گرایانه در جامعه اسرائیل، چندان تمایلی به حرکت به سوی یک ائتلاف میانه رو ندارند ولی در عین حال رأی دادن به یک حزب یا ائتلاف راستگرای متفاوت از نتانیاهو را نیز ترجیح می دهند.

این امر در همان نظرسنجی شبکه 13 در 25 ژوئن نیز بازتاب یافت و مشخص شد ائتلافی با حضور نفتالی بنت، گیدعون صعر و آویگدور لیبرمن، رهبر حزب اسرائیل خانه ما موفق به کسب 28 کرسی خواهد شد و در جایگاه نخست قرار خواهد گرفت. همچنین اگر بنت به کوران رقابت ها بازگردد، محبوبیت بسیار بالایی در برابر نتانیاهو خواهد داشت.

اختلاف 6 درصدی محبوبیت بنت و نتانیاهو در نظرسنجی شبکه 13 اسرائیل

این ائتلاف فرضی بعدها دچار تغییرات زیادی شد؛ از جمله یوصی کوهن، رئیس پیشین موساد نیز به فهرست اعضای احتمالی آن افزوده شد ولی مدتی بعد کوهن اعلام کرد وارد سیاست نخواهد شد. همچنین از روز 30 سپتامبر گیدعون صعر به ائتلاف نتانیاهو پیوست و لذا نام صعر نیز از سیاهه مخالفان نتانیاهو خارج شد.

اما نفتالی بنت همچنان به عنوان اصلی ترین رقیب نتانیاهو به دلیل برخورداری از سابقه دست راستی با افول گانتز شانس بالایی در نظرسنجی ها پیدا کرده است. به نظر می رسد بنت در حال تشکیل حزبی جدید است که این بار بخشی از جامعه اطلاعاتی و فعالان حوزه سایبری و فناوری های پیشرفته اسرائیل در آن عضویت دارند.

در بیشتر نظرسنجی هایی که از صهیونیست ها پرسیده می شود اگر بنت به رقابت های سیاسی بازگردد به کدام حزب رأی می دهید، حزب فرضی بنت با پیشی گرفتن از ائتلاف وحدت ملی و لیکود در صدر قرار می گیرد. این وضعیت در 6 ماه گذشته پایدار باقی مانده است.

فعال شدن جبهه لبنان و احیای نسبی نتانیاهو

از ماه اوت 2024 رژیم صهیونیستی رفته رفته نقطه ثقل جنگ را به جبهه شمالی انتقال داد؛ این امر را در انتقال چندین لشکر از جبهه غزه به شمال می بینیم. این روند و به موازات آن افول ائتلاف میانه وحدت ملی، باعث شد حزب لیکود مجدداً به صدر احزاب در بیشتر نظرسنجی ها بازگردد. اما پنج اقدام عمده، یعنی عملیات پیجرها، انفجار تجهیزات الکترونیکی، ترور سران گردان رضوان حزب الله، ترور سیدحسن نصرالله و نهایتاً شروع عملیات زمینی ارتش اسرائیل در جنوب لبنان باعث شد بازگشت حزب لیکود به صدر جدول از نیمه دوم سپتامبر تثبیت شود.

در این برهه حزب لیکود در نظرسنجی ها بین 21 تا 25 کرسی نوسان کرده و ائتلاف وحدت ملی نیز بین 17 تا 21 کرسی را از آن خود ساخته است.

با بازگشت حزب امید جدید به ائتلاف حاکم، نتانیاهو هم تا حدی از زیر فشار جناح راست افراطی خارج شد و هم زمینه برای برکناری گالانت – به دلیل شکاف شدید با نخست وزیر – فراهم تر شد. در 13 نظرسنجی مهم که از اول سپتامبر تا 8 نوامبر 2024 برگزار شده، حزب لیکود در همگی صدرنشین است. اما از این تعداد تنها در 3 نظرسنجی شبکه 14 – که سوگیری شدید و واضحی به حزب لیکود و شخص نتانیاهو دارد – در سطح ائتلافی پیروز شده است. یعنی همه نظرسنجی های شبکه های 12، 13، 24 و نیز روزنامه معاریو (10 نظرسنجی) نشان می دهد جناح مخالف نتانیاهو در صورت برگزاری انتخابات زودهنگام بین 61 تا 66 کرسی را ازا آن خود می سازند و در اکثر موارد بدون نیاز به احزاب عربی موفق به پیروزی در سطح ائتلافی می شوند.

البته برکناری یوآو گالانت در شب 5 نوامبر هنوز اثر جدی بر نظرسنجی ها نگذاشته ولی انتظار می رود تا حدی باعث کاهش محبوبیت حزب لیکود شود. نوع ارتباط احزاب مخالف به ویژه ائتلاف وحدت ملی و شخص بنی گانتز با گالانت، می تواند باعث شود خروج گالانت اثری جدی تر بر محبوبیت حزب لیکود بگذارد. نظرسنجی جدید شبکه 12 نشان می دهد 55 درصد مخاطبان با اخراج گالانت مخالف هستند و 36 درصد نیز از این تصمیم حمایت می کنند. همچنین این نظرسنجی نشان می دهد در حال حاضر اخراج گالانت باعث کاهش یک کرسی از اندوخته حزب لیکود شده است.

موضوع دیگر افزایش بُرد و جدیت حزب الله در جنگ پس از ضربات اولیه است؛ حزب الله با هدف قرار دادن شهرهای اسرائیلی سعی کرده به سوی یک موازنه با اسرائیل حرکت کند. این امر باعث شده روند افزایش محبوبیت لیکود فعلاً متوقف شود و البته انتظار می رود طولانی و فرسایشی ‎تر شدن جنگ در جبهه شمالی نیز این وضعیت را تشدید کند.

آخرین نظرسنجی روزنامه معاریو که 8 نوامبر 2024 برگزار شده نشان می دهد حزب لیکود با 24 کرسی در صدر قرار می گیرد و ائتلاف وحدت ملی تنها 19 کرسی را از آن خود می سازد.

آخرین نظرسنجی روزنامه معاریو – 8 نوامبر 2024

طبق این نظرسنجی احزاب مخالف در مجموع 71 کرسی به دست می آورند که از این بین 5 کرسی به ائتلاف عربی خَداش – تَعال تعلق دارد. بنابراین شمار کرسی های موثر اپوزیسیون به 66 کرسی تنزل می کند. در این شرایط حتی اگر مخالفان صهیونیستِ نتانیاهو بخواهند از ظرفیت حزب عربی رَعم به رهبری منصور عباس نیز استفاده نکنند، از 61 کرسی برای تشکیل کابینه برخوردار خواهند بود.

اما سناریوی دوم این نظرسنجی نشان می ‎دهد حتی پس از ضرباتی که ارتش اسرائیل به حزب الله وارد کرده، اگر نفتالی بنت به رقابت های سیاسی اضافه شود با 23 کرسی در صدر جدول قرار می گیرد و حزب لیکود 19 کرسی را از آن خود می سازد. در این سناریو ائتلاف وحدت ملی به رهبری گانتز تنها 11 کرسی به دست می آورد و با دیگر حزب میانه یعنی یِش عَتید به رهبری یائیر لاپید برابر می شود. در این سناریو شمار کرسی های مخالفان نتانیاهو (با احتساب بنت در میان مخالفان) بدون احزاب عربی به 67 کرسی بالغ می شود. جناح حاکم نیز تنها 43 کرسی به دست می آورد.